Dünya genelinde trafik kazalarına neden olan sürücü kusurları arasında alkollü araç kullanmak önemli bir yer tutuyor. Türkiye’de 2024 yılında ölümlü ya da yaralanmalı 251 kaza alkollü araç kullanımı sonucu yaşandı.
Ticari araçlarda devreye alınan yeni güvenlik tedbirlerinde yer alan alkol kilidi ise vatandaşların ilgisini çekti. Alkol kilidinin kullanıldığı ülkeler, çalışma prensibi, tarihi ve maliyeti gibi konular merak konusu oldu.
Alkol kilidi nasıl çalışıyor?
‘Ateşleme Kilitleme Cihazı’ olarak anılabilecek alkol kilidi, trafik polislerinin çevirmeler sırasında kullandığı cihazlara benziyor. Üzerinde bir ağızlık olan cihaz nefesten alkol ölçümü yapıyor.
Sürücü aracı çalıştırmadan önce ağızlığa üflüyor. Eğer cihaz belirlenen promil üzerinde alkol tespiti yaparsa ateşleme sistemine entegre çalışan kilit aracın çalışmasına engel oluyor.
Alkol kilidi aracın içinde, sürücü koltuğunun yanında yer alan alkol kilidi, azami alkol kurallarını karşılayan geçerli bir nefes örneği sağlanana kadar kontaktan marşa giden sinyali kesiyor.
Alkol kilidi ilk nerede, ne zaman kullanıldı?
Üfleme bazlı ilk kilitler günümüzde BorgWarner şirketi tarafından 1969’da geliştirildi. 1980’ler boyunca alkol algılama cihazları standart. hale geldi. Bu cihazlarda yarı iletken alkol sensörleri kullanıldı.
Yarı iletken tipi (Taguchi) kilitler sağlamdı ve piyasayı harekete geçirdi, ancak kalibrasyonu çok iyi çalışmıyordu, irtifa değişimine duyarlıydı ve alkol dışı kaynaklara da tepki veriyordu.
Cihazın ticarileşmesi ve daha yaygın benimsenmesi sistemlerin geliştirilmesi süreci nedeniyle gecikti. 1990’lar itibarıyla daha güvenilir ve kesin yakıt hücresi sensörleriyle ‘ikinci nesil’ alkol kilitleri üretilmeye başladı.
Alkol kilidinin çalışma prensibi nasıl?
Modern ateşleme kilidi cihazları sensör olarak alkole özgü bir yakıt hücresi kullanıyor. Yakıt hücresi sensörü, alkolün katalitik bir elektrot yüzeyinde (platin) kimyasal oksidasyon reaksiyonuna girerek bir elektrik akımı oluşturduğu elektrokimyasal bir cihaz.
Yakıt hücresi teknolojisi, kanıt niteliğindeki alkolmetrelerde kullanılan kızılötesi spektroskopi teknolojisi kadar doğru veya güvenilir olmasa da, daha ucuz ve alkole karşı daha spesifik olma eğiliminde.
Alkol kilidini hangi ülkeler kullanıyor?
Pek çok ülkede alkol kilidi uygulaması var. ancak alkollü araç kullananlar, özellikle de tekrar tekrar bu suçu işleyenler için bir adli kontrol tedbiri olarak uygulanıyor.
ABD eyaletlerinin çoğu artık hakimlerin şartlı tahliye koşulu olarak bir alkol kilidi cihazı takılmasını emretmesine izin veriyor. Tekrar eden suçlular için ve bazı eyaletlerde ilk suçlular için kurulum yasa tarafından zorunlu kılınabiliyor.
Bazı ticari ve kamu kuruluşları da, alkollü araç kullanan bir çalışanın neden olduğu kazalardan kaynaklanan maddi ve itibar kaybı riskini azaltmak amacıyla, araç filoları için ateşleme kilidi cihazlarını gönüllü olarak benimsiyor.
Alkol araç kilit cihazı uygulaması bulunan ülkeler?
ABD, Avustralya, Yeni Zelanda, Avusturya, Belçika, Danimarka, Finlandiya, Fransa, İtalya, Litvanya, Hollanda, Polonya, İsveç. Birleşik Krallık ise 2006’da cihazı denedi ve yaygın kullanım kararı almadı.
Alkol kilidinin fiyatı ne kadar?
Genellikle bir yaptırım olarak kullanılan alkol kilidini ABD’de maliyeti epey değişken. Ancak kurulum ve randevu için bir kerelik hizmet sağlayıcıya en az 65 dolar ödemeniz gerekiyor. 1-3 içinde kalibrasyon zorunluluğu da var. Bunun bedeli ise 20 dolar. ABD’de alkol kilidini kiralamak da mümkün. Fiyat 65 dolar civarı.
