TAREKS programı yapay zekâyla hızlandırılacak

Ferit PARLAK – ANKARA

Ürün güvenliği ve insan sağlığı konusunda 5 ba­kanlık denetimlerini sı­kılaştıracak. Bu amaçla ürün gü­venliğidenetimlerinin dijital kalbi olarak nitelendirilen Dış Ti­carette Risk Esaslı Kontrol Siste­mi (TAREKS) baştan sona yeni­lenecek. Ayrıca, internet üzerin­den satılan güvensiz ve mevzuata aykırı ürünleri tespit edebilmek için yapay zekâ destekli bir tara­ma yazılımı geliştirme çalışması başlatıldı. E-ticaret platformla­rında ise satılan ürünlerin güven­liğini doğrudan hedef alan, yapay zekâ temelli ve pro-aktif bir de­netim yaklaşımı hayata geçirile­cek. Ticaret Bakanı Ömer Bolat, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Meh­met Fatih Kacır, Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan ile Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu’nun katılımıyla Ticaret Bakanlığı’nda düzenlenen Ürün Güvenliği Haf­tası Açılış Konferansı’na katıldı. Bakan Bolat, TAREKS’in devreye alındığı 2011’den bu yana ithalat­ta toplam 49 milyar sanayi ürünü­nün denetlendiğini, uygunsuz bu­lunan 424 milyon ürünün ülkeye girişinin engellendiğini söyledi.

Yapay zekânın üretim süreçle­rine dahil olduğu yeni dönemde, yapay zekâ destekli yeni bir yapı tasarlandığına vurgu yapan Bo­lat, “Yeni TAREKS, mevcut sı­nırlılıklarımızı ortadan kaldıran bir dönüşüm projesidir. Yeni sis­temimizde, yapay zekâ tabanlı, skor bazlı bir risk analizi modeli­ne geçtik. Bu sayede sistem; sade­ce geçmiş verileri değil, denetim raporlarını, firma davranışlarını ve uluslararası verileri de öğrene­rek karar süreçlerini geliştiriyor.” dedi. Bolat sözlerini şöyle sür­dürdü: “Yeni yapı; riskli ürün ge­tiren firmalar üzerinde daha çok yoğunlaşılmasını, bu sayede gü­venli ve yasalara uygun ürün ithal eden firmaların haksız rekabetten daha iyi korunmasını sağlayacak. Amacımız, hedef odaklı denetim gerçekleştirerek denetimler içeri­sinde daha yüksek oranda uygun­suzluk tespit etmek ve böylece de­netim kaynaklarımızı daha etkin kullanmak.”

Yeni TAREKS’in sadece daha akıllı değil, aynı zamanda daha ko­laylaştırıcı olacağını vurgulayan Bolat, “Eskiden noter kanalları ve fiziksel belgeler üzerinden yürü­tülen firmaların TAREKS üzerin­de yetkilendirme süreci, MERSİS, ESBİS ve KPS entegrasyonları sa­yesinde dijitalleşti. Bu sayede, bü­rokrasi ve kırtasiyeciliğin azaltıl­masına katkı sağlıyoruz. Yeni TA­REKS; dinamik, kendi kendine öğrenen, karar destekleyici bir alt­yapı sunuyor. Bu yapı sayesinde sistemler arası entegrasyonları­mızı da arttırarak hem vatandaş­larımızı daha iyi koruyacak, hem de ülkemiz piyasasına güvenli ve uygun ürün arz eden firmalarımı­zı daha güçlü bir şekilde destekle­yeceğiz” ifadelerini kullandı.

E-ticarette yeni denetim dönemi başlıyor

E-ticaret platformlarında satı­lan ürünlerin güvenliğini doğru­dan hedef alan, yapay zekâ temelli ve pro-aktif bir denetim yaklaşı­mını hayata geçireceklerinin al­tını çizen Bolat, “Böylece, vatan­daşlarımızın sanal ortamda da fiziki mağaza kadar güvenle alış­veriş yapabilmesini sağlayacağız. Bu yeni dönem, ürün güvenliğin­de dijital çağa uygun bir denetim kültürünün de başlangıcı olacak. Vatandaşlarımız, fiziki bir mağa­zada olduğu gibi, artık çevrimi­çi ortamda da ürünlerin güvenlik uyarılarını ve uygunluk işaretle­rini açıkça görebileceklerdir” şek­linde konuştu. Bu düzenleme ile yurt dışı kaynaklı internet sitele­rinden doğrudan ülkemize satışa sunulan ürünler için Türkiye’de yerleşik bir iktisadi işletmeci bu­lunmasının zorunlu hale getiril­diğini kaydeden Bolat, “Böylece, internetten alışveriş yapan vatan­daşlarımıza güvenli ve standarda uygun ürünlerin ulaşmasını sağ­larken, kurallara uyan yerli üre­ticimizin hem başka ülkelerden gelen güvensiz ürünlerle hem de yurtiçinde olup da düzenlemele­re uyum sağlamayanlarla rekabet şartlarını iyileştirmeye yönelik önemli bir adım atmış bulunmak­tayız” diye konuştu.

İnternet üzerinden satılan gü­vensiz ve mevzuata aykırı ürünle­ri tespit edebilmek için yapay zekâ destekli bir tarama yazılımı geliş­tirme çalışmasının başlatıldığını açıklayan Bolat, “Bu sistemle bir­likte, platformlardaki riskli içe­riklere hızlı ve proaktif müdahale imkânı oluşturmayı hedefliyoruz. Bundan sonraki süreçte gerçek­leştireceğimiz tüm faaliyetlerde, paydaşlarımızın katkı ve katılımı­nın, bu çalışmaların başarıyla so­nuçlanmasında hayati öneme sa­hip olduğunu özellikle ifade etmek istiyorum” şeklinde konuştu.

Karekod zorunluluğu 28 Temmuz’da başlıyor

Tarım ve Orman Bakanı İbra­him Yumaklı da 8 binden fazla gı­da kontrol görevlisi ile denetim­leri hızlandırdıklarına dikkat çek­ti. Yumaklı, “Bu güçlü alt yapıyla 2024 yılında 1.3 milyondan fazla denetim yaptık. 1 Ocak’tan bu ya­na da 640 bin denetim gerçekleş­tirdik. Bu denetimler sonucunda 14.706 uygunsuzluk tespit ettik” dedi. Uygunsuz üretim ve davra­nışlardan 352’si hakkında savcılı­ğa suç duyurusunda bulundukla­rını dile getiren Yumaklı, “Toplam 1.3 milyar lira cezai işlem uygula­dık. Gıda güvenilirliği en hassas olduğumuz konuların başında ge­liyor. Bütün bu denetimlerin so­nuçlarını şeffaf şekilde, anlık ola­rak vatandaşlarımızla paylaşıyo­ruz” açıklaması yaptı. Yumaklı, gıda satış yerlerinin yanı sıra res­toran, kafe, yemekhane gibi toplu gıda tüketim yerleri için tüketici­nin göreceği yerde gıda işletmesi karekod bulundurma zorunlulu­ğun da 28 Temmuz’da başlayaca­ğını kaydetti. Sanayi ve Teknolo­ji Bakanı Fatih Kacır ise ulaşım, enerji, elektroteknik, yapı malze­meleri, kimya ve gıda gibi pek çok sektörün ihtiyaç duyduğu ileri dü­zey test altyapılarını bünyesinde barındıracak TSE Ankara Kalite Kampüsü’nün yakın zamanda hiz­mete alınacağını ifade etti. Güm­rük tarifelerinin yanında teknik gözetim ve denetimlerin yerli üre­tici ve iç pazarda kalite ve güvenir­liğini korumak üzere aktif şekilde kullanıldığını kaydeden Kacır, 81 ilde 200’e yakın denetçi ile vatan­daşların, müteşebbislerin kaliteli ve güvenli ürünlere erişimini gü­vence altına aldıklarını bildirdi.

Işıkhan: İnsan kaynağını güçlendirmek zorundayız

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan, artık bir adım daha ileri gitmek için e-ticaretten kimyasala, yazılıma kadar her alanda insan kaynağını güçlendirmek zorunda olduklarını söyledi. Işıkhan, “Her mesleğin kendine özgü bilgi ve beceri setine sahip olduğunu biliyor; bu mesleklerin standartlarını belirlemek amacıyla da yoğun bir çaba sarf ediyoruz. Ulusal Meslek Standardı ve Ulusal Yeterliliklerin hazırlanmasında Mesleki Yeterlilik Kurumumuz, ilgili paydaşlarla iş birliği içerisinde, şeffaf ve katılımcı bir süreç yürütüyor. Halihazırda yürürlükte olan “E-Ticaret Kategori Sorumlusu” meslek standardı ve yeterliliği var. Yeni meslekler üzerinde çalışmalarımız devam ediyor” dedi.

“Karayolu yatırımlarının yüzde 92’sini tamamladık”

Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu, üretilenin, tüketiciye hızlı ve güvenli ulaşması için yatırımları hızlandırdıklarını söyledi. “Son 23 yılda ülkemizin ulaştırma ve haberleşme alanında yaklaşık 300 milyar dolarlık yatırım gerçekleştirdik” diyen Uraloğlu, 11 bin kilometre olan demir yolu uzunluğunu, 2 bin 251 kilometresi yüksek hızlı tren (YHT) olmak üzere yaklaşık 3 bin kilometre ekleyerek 14 bin kilometreye çıkardıklarını ifade etti. Uraloğlu, “Demir yolu ağını 2028’de 17 bin 500 kilometreye, 2053’te de 28 bin 500 kilometreye çıkaracağız. Ülkenin tamamı, 48 saatte YHT kullanılarak gezilebilecek. 2002’de 6 bin 101 kilometre olan bölünmüş yol ağını 29 bin 771 kilometreye çıkardık. Ülkemizde kara yolunda doğu-batı ekseninde 5 ana aksı, kuzey-güney yönünde 18 ana aksı tespit ettik. Bunları da yüzde 92 seviyelerinde bitirerek ülkemizin ulaşımına katkı sağlıyoruz” açıklaması yaptı.

TAREKS nedir?

Teknik mevzuata ve standartlara uygunluk ile kalite açısından, tüketiciyi ve üreticiyi korumak amacıyla gerçekleştirilen ithalat ve ihracat denetimlerinin, risk esaslı olarak elektronik ortamda yapabilen program TAREKS olarak isimlendiriliyor.

TAREKS ile ihracat ve ithalatta gerçekleştirilen denetimlerin, ekonomik ve ticari hayatın gereklerine uygun, en son teknolojinin imkânlarından yararlanarak çağdaş bir hizmet anlayışıyla yürütülmesi amaçlanıyor.

Böylece, kaynakların etkin ve verimli bir şekilde kullanılması, maliyetlerin azaltılması, denetim başvuru ve işlemlerinin kolaylaştırılması ve yeknesaklaştırılması sağlanıyor.