Bu yıl Nobel ekonomi ödülünü kazanan Ermeni asıllı Prof. Dr. Daron Acemoğlu, Fatih Altaylı’nın Youtube programına katılmış ve işçi ücretlerine ilişkin önemli bir sav öne sürmüştü.
Acemoğlu, işçi ücretlerinin düşük olmasına rağmen ülkenin yarısının asgari ücretle çalıştığına dikkat çekerek, “Bu denklemde bir bozukluk var. Bunu düzetmek için işçilerin verimliliğini artırmak gerekiyor ki işçilere olan talep artsın, iş adamları üretkenlikleri, karları arttıkları için işçilere daha fazla maaş vermek zorunda kalsın.” demişti.
Çalışma ekonomisi uzmanı Prof. Dr. Aziz Çelik ise Acemoğlu’nun bu görüşüne karşı çıktı.
“Daron Acemoğlu’na itirazım var!” diyen Aziz Çelik, “Daron Hoca özetle verimlilik artarsa ücretler de artar, işverenler daha mutlu bir şekilde ücretleri artırmayı kabul ederler, asıl mesele verimliliğin düşük olması demiş. Bu iddiaya itirazım var! Verimlilik artınca ücretlerin kendiliğinden yükseleceğini düşünmek bölüşüm ilişkilerinden habersiz olmak değilse nedir?” ifadelerini kullandı.
‘Sosyal gerçeklikten kopuk’
Çelik, verimlilik artışının reel ücretleri artırma potansiyelinin doğrudan ücretlerin artması anlamına gelmeyeceğini işaret ederek şu değerlendirmeyi yaptı:
“Verimlilik artışının reel ücretleri artırma potansiyeli olması başka şey verimlilik artışının güle oynaya ücretleri artıracağını sanmak başka şey. Verimlilik artsa bile güçlü bir sosyal mücadele ve sosyal politika yoksa, çalışanlar örgütsüz ise ücretler artmaz. Tersine düşebilir. Bölüşüm ilişkileri dikkate almayan, sosyal gerçeklerden ve emek-sermaye çelişkisinden söz etmeyen teknisizm maalesef sosyal gerçeklikten böyle kopuyor.”
Örneklerle açıkladı
Türkiye’deki gerçeğin Acemoğlu’nun anlattığının tersine bir tablo çizdiğini belirten Çelik, “Türkiye’de verimllilik artmasına rağmen reel ücretler düşüyor. SBB ve Sanayi Teknoloji Bakanlığı verilerine göre çalışılan saat başına üretim (verimlilik) 2009’da 100 iken 2022 sonunda 160,3 olmuş.” dedi.
Çelik, geçen yıllara dair verileri şöyle aktardı:
“Bir diğer ifadeyle verimlilik yüzde 60’dan fazla artmış. İşçiler saat başına daha fazla üretmişler ancak reel birim ücret 2009’da 100’den 2002 sonuna 93,8’e düşmüş. Verimlilik ve ücret makası açılmış. Verimlilik artışının ücretlere hiç yansıması olmadığı gibi ücretler reel olarak da düşmüş. Hatta 2021’in 4. çeyreğinde saat başına üretim 170,5’e çıkarken reel ücret 81,8’e gerilemiş. Son 15 yıl ve 60 çeyrek boyunda ücretler sadece birkaç kez o da çok sınırlı olmak üzere reel olarak artabilmiş. Onun dışında ücretler hep reel olarak düşmüş. Bunun sonucunda işverenler daha çok kar etmiş. Bunun için son 20 yılın İSO 500 Büyük şirket bölüşüm verilerine bakmak bile yeterli.”
‘Ücret düşüklüğünün nedeni bölüşüm adaletsizliği’
Ücretlerin artması için sosyal mücadeleye işaret eden Çelik, paylaşımını şöyle noktaladı:
“O iş öyle olmuyor! Verimlilik artınca patronlar kendiliğinden ücretleri artırmıyor. Ücretleri artırmak için yoğun bir sosyal mücadele gerekiyor ve ona rağmen bile reel ücretler düşebiliyor. Verimliliğin Türkiye’den yüksek olduğu ülkelerde de patronlar güle oynaya ücretleri artırmıyor. Ücret artışları etrafında yoğun bir sosyal-sınıfsal mücadele söz konusu oluyor.
Daron Hocanın söylediği klasik liberal reçetenin tekrarından ibaret: Önce zenginleşelim sonra refah gelir! Oysa Türkiye’de ve dünyada zenginlik artmasına rağmen bölüşümün bozulması bu tezi defalarca çürüttü. Türkiye’de ücret düşüklüğün temel nedeni verimlilik değil bölüşüm adaletsizliğidir. Sendikaların zayıf olmasıdır. Devletin sosyal devlet vasfını iyice yitirmesidir.
Hükümet zaten ücretleri baskılamak için yeterince gerçek dışı iddia ortaya atıyor bunlara bir de “verimlilik düşük” iddiasını ekleyip mevcut ekonomi politikasının değirmenine su taşımamak lazım.
Verimlilik artışı sermaye gelirlerine yarıyor
Verimlilik artışının ücretlere değil sermaye gelirlerine yaradığının bir başka göstergesi de İSO 500 Büyük verileridir. 2009’da sermayenin payı yüzde 45 civarında iken 2023’te yüzde 61’i aşmış. Buna karşılık ücret gelirleri yüzde 55’ten 39’a gerilemiş. 500 Büyük Şirket Türkiye’de verimliliğin en yüksek olduğu şirketler olsa gerek. Demek ki verimlilik artışı tek başına ne ücretleri artırıyor ne de bölüşümü iyileştiriyor. Kısacası Daron Hoca yanılıyor!”
