Pasifikte teknoloji savaşı

Hamide HANGÜL

ABD ile Çin arasındaki teknoloji savaşı Deep­Seek’le yeni bir boyut kazandı. ABD’de teknolojinin dev şirketlerinin yer aldığı Sili­kon Vadisi’ne adete şok dalga­ları gönderen Çin’in büyük dil modeli yapay zeka uygulaması DeepSeek, ABD borsasında bir günde 1,5 trilyon dolarlık kay­ba neden oldu.

ABD’nin Chat­GPT’sine rakip olan ve piyasaya sürüldükten sonra hızla popü­lerlik kazanan Çin’in yapay ze­ka uygulaması, ilk iki haftada 3,6 milyondan fazla indirildi.

Dün­ya genelinde toplam kullanı­cı sayısının 5-6 milyon arasın­da olduğu tahmin ediliyor. Öte yandan Çin firması BYD’nin de DeepSeek ile otonom araç tek­nolojisi geliştirme planını açık­laması ise Tesla’nın piyasa de­ğerini 200 milyar dolar sildirdi. Pasifik’in iki ucunda teknoloji savaşının devam edeceğine işa­ret eden uzmanlar, ABD tarafın­dan engellemelerin Çin’in ham­lelerini güçlendirdiğine işaret ediyor.

Uzmanlar, “ABD, Çin’in yeni nesil çip üretimi için gerek­li cihaz ve malzemelere erişimi­ni engellemek için çok sıkı kı­sıtlamalar uyguluyor. Ancak bu kısıtlamalar Çin’in bu alanlarda çok hızlı ilerlemesine yol açıyor. ABD’de OpenAI, Google Deep­Mind ve Anthropic gibi şirket­ler ise yatırımlarını artıracak­tır. Ancak Çin’in, çip teknoloji­sinin ABD’yi geçme potansiyeli yüksek” değerlendirmesinde bulundu.

“ABD kısıtlamalar getiriyor”

Maro Kurucu­su Lale Maro, Ocak ayında Çinli bir star­tup şirketinin DeepSeek ürü­nünü yayınlamasının, yapay zeka dünyasında şok etkisi oluşturduğunu ve başta Ame­rikan çip üreticisi Nvidia ol­mak üzere, teknoloji şirketle­rinin hisselerinde ciddi düşüş­ler yaşandığını söyledi. Maro, şöyle devam etti: Amerikan teknoloji devi şirketler ve dün­yada birçok kurum, yapay ze­kaya bir süredir muazzam ya­tırımlar yapıyor.

Sonuçta, De­epSeek de bu ilerlemelerden yararlandı ancak benzer me­totları çok daha etkin ve ve­rimli çalıştırmayı başardığını söylüyor. Bu doğrultuda önem­li bir sorun, ABD yönetiminin yakın zamanda çıkarttığı Ya­pay Zeka Yayılım kararı. Ame­rika’nın hedefi Çin’in yapay zeka teknolojilerinde gelişme­sini engellemek olabilir ancak bu karar ABD’ye yakın 18 ülke dışındaki ülkelere de yapay ze­ka modellerinin geliştirilme­sinde kullanılan Grafik İşlem­ci Ünitesi çiplerinin ihracatı­na kısıtlama getiriyor.”

Çin’in çip teknolojisinde ABD’yi geçme potansiyeli var

DeepSeek’in modelleri­ni daha düşük kapasiteli çip­lerde çalıştırabiliyor olması­nın sonuçlarının, bu açıdan da çok önemli olduğuna işa­ret eden Lale Maro, sözleri­ni şöyle sürdürdü: “ABD mev­cut durumda Çin’in yeni nesil çip üretimi için gerekli cihaz ve malzemelere erişimini en­gellemek için çok sıkı kısıtla­malar uyguluyor. DeepSeek sonrası bu kısıtlamaları da­ha da sıkılaştırması beklenir.

Ancak bu kısıtlamalar Çin’in kendi teknolojisini geliştir­me çabalarına güç vererek, bu alanlarda çok hızlı ilerlemesi­ne yol açıyor. Bu kısıtlamalara rağmen DeepSeek’in ortaya çıkabilmiş olması, Çin’in çip teknolojisini en ileri düzeye getirdiğinde ABD’nin önüne geçme potansiyelinin olduğu­nu gösteriyor. Bütün bu geliş­melerin yapay zeka dünyasını nasıl şekillendireceğini hep beraber izleyeceğiz. Yapay ze­ka savaşlarının kazananının insanlık olması, yapay zeka devriminin monopollere izin verilmeden dünyanın tüm ül­keleriyle paylaşılması ve ya­rarlanmalarının sağlanması gerekiyor.”

“Yapay zeka temelli bir ekonomi oluşuyor”

Bimser CEO’su Murat Atıcı, yapay zeka te­melli bir eko­nomi oluştu­ğunu belirte­rek, bunun 20230 yılında dünya ekonomisine katkısının 15-16 trilyon dolar olacağını öngördüklerini söyledi. Atıcı, sözlerini şöyle sürdürdü: “Bu­gün ABD’de Silikon Vadisi’n­deki şirketlerin her biri devasa büyüklükte. Ar-Ge bütçeleri ülkelerin yıllık gayrisafi milli hasılası büyüklüğünde ve yatı­rım planları var. Buna karşılık Çin’in çıkardığı DeepSeek, bu yarışın kızışacağını gösteriyor.

Şirketler yeni yatırımlarıyla bu yarışı daha da artıracak. Gerek Silikon Vadisi’ndeki şirketle­rin ürettiği yapay zeka teknolo­jileri, gerekse Çin’in karşılıkla­rına baktığımızda, hangi tara­fın çözümü sahada cevap buluyorsa o taraf daha güçle­necek. Çin’in avantajı kalaba­lık bir nüfusu var. Teknolojiyi hem üretiyor, hem kullanıyor. Ciddi bir veri üretiyor. Ameri­ka’nın bu yarışta asla geri dura­cağını düşünmüyorum. Alanı bırakmayacaklar, şirketler bu­na hamle yapacaklar.

Çin de ce­vap verecek. Avrupa’da cevap veriyor bazen. Bir anlamda uzay yarışı gibi bir şey başladı aslında. Türkiye ise devlet, teş­viklerle bu yeni teknolojik ko­nulara önem veriyor. Bunun devam etmesi lazım ve artması gerekiyor. İkincisi, standartla­rı takip edip onu uygulamaya almak lazım. Türkiye, bu oyun­dan geri kalmamalı, yapay zeka tabanlı ürünler geliştirmeliyiz. Çünkü oyun çok hızlı ilerliyor.”

“ABD teknoloji şirketleri yatırımlarını artıracaktır”

NLK Soft Yö­netim Kurulu Başkanı Nalan Kurt, DeepSe­ek’in yapay ze­ka yarışına ye­ni bir soluk getirdiğini söyledi. ABD’nin buna birkaç farklı yönden karşılık verebileceğini söyleyen Kurt, bunları şöyle açıkladı: “Öncelikle, teknolojik inovasyon ve yatırımlar hızla­nacaktır. OpenAI, Google De­epMind ve Anthropic gibi şir­ketler, daha gelişmiş yapay ze­ka modelleri üretmek için yatırımlarını artıracaktır.

Özellikle OpenAI CEO’su Sam Altman’ın, DeepSeek’ten il­ham aldıklarını ve daha ileri ya­pay zeka geliştireceklerini be­lirtmesi, rekabetin hız kazana­cağının göstergesi. ABD ayrıca, Stargate gibi büyük ölçekli ya­pay zeka altyapı projelerine da­ha fazla fon sağlayarak bu eko­sistemi güçlendirebilir. Bunun yanında, çip ve donanım kısıt­lamaları da ABD’nin önemli bir hamlesi olabilir. Nvidia ve AMD gibi Amerikan firmaları, Çin’e yönelik ileri teknoloji çip ihracatını kısıtlayarak, Çin’in yapay zeka geliştirme sürecini zorlaştırabilir. Ayrıca DeepSe­ek’in açık kaynaklı ve düşük maliyetli olması daha geniş kit­lelere ulaşmasını sağlıyor.

Bu, ABD’yi de benzer modeller ge­liştirmeye yöneltebilir. İkincisi ise bu rekabet, küresel dengele­ri belirleyen en önemli faktör­lerden biri olacak gibi görünü­yor. Bu güç savaşı, devletlerin de merkezinde olduğu büyük bir dönüşüm süreci. ABD’nin inovasyon gücü ve sermaye avantajı ile Çin’in hızlı büyüme ve devlet destekli projeleri ara­sındaki bu yarış, yapay zekanın nasıl şekilleneceğini belirleye­cek. Dünya, farklı güçlerin re­kabetiyle, daha hızlı ve geniş çapta yayılan bir dijital devri­me tanıklık edecek.”