Et veya süt ürünlerini tükettikten saatler sonra vücudunuzda kaşıntı, şişlik ya da ani reaksiyonlar gelişiyorsa, sorun gıda zehirlenmesi değil, bir kene ısırığı sonrası ortaya çıkan Alpha-gal sendromu olabilir. Bilim insanlarının giderek daha fazla dikkat çektiği bu hastalık, başta ABD olmak üzere altı kıtada hızla yayılıyor.
Alpha-gal sendromu nedir?
Hastalık, adını “galaktoz-alfa-1,3-galaktoz” adlı bir şeker molekülünden alıyor. Bu molekül, inek, domuz, geyik ve tavşan gibi memelilerin dokularında bulunuyor. İnsan vücudu bu molekülü tanımadığı için, kene ısırığıyla kana karıştığında bağışıklık sistemi onu yabancı bir tehdit olarak algılıyor.
Beden bu moleküle karşı antikor geliştiriyor ve ilerleyen günlerde kişi kırmızı et, süt ya da jelatin gibi alpha-gal içeren bir ürün tükettiğinde, bağışıklık sistemi harekete geçerek alerjik bir tepki veriyor. Üstelik bu tepki hemen değil, genellikle 2 ila 6 saat sonra başlıyor. Bu yüzden birçok kişi belirtilerle gıdanın bağlantısını kurmakta zorlanıyor.
Et ya da süt tükettikten birkaç saat sonra başlayan semptomlar arasında şiddetli kaşıntı, kurdeşen, mide bulantısı, karın ağrısı, yüz ve boğazda şişme yer alıyor. Daha ağır vakalarda hastayı ölmüne götürebilecek anafilaktik şok dahi gelişebiliyor.
Yalnızca et ile sınırlı değil
Bu hastalık sadece kırmızı et tüketenleri ilgilendirmiyor. Süt ve süt ürünleri, jelatin içeren hazır gıdalar, heparin gibi bazı ilaçlar ve hatta kişisel bakım ürünleri bile alerjiyi tetikleyebilir. Bu nedenle hastaların yalnızca yeme alışkanlıklarını değil, tüm yaşam tarzlarını gözden geçirmesi gerekebiliyor.
Tehlikeli kene türleri yayılıyor
Alpha-gal sendromunun en bilinen taşıyıcısı, ABD’nin güneydoğusunda yaygın olan “lone star tick” (yalnız yıldız kenesi). Ancak yeni araştırmalar, Avrupa da dahil olmak üzere birçok bölgede farklı kene türlerinin de bu molekülü bulaştırabildiğini ortaya koyuyor.
Şehir parklarında, bahçelerde ve doğa yürüyüşü alanlarında da rastlanan bu keneler, kırsal alanların dışına taşarak günlük yaşamın bir parçası haline gelmiş durumda.
Yayılma neden hızlandı?
Bilim insanlarına göre bu hızlı yayılmanın arkasında üç önemli etken var: iklim değişikliği, artan kene popülasyonları ve doğayla iç içe geçen yaşam tarzları. Özellikle kamp, doğa yürüyüşü ve açık alan etkinliklerine artan ilgi, insanların kenelerle temas riskini yükseltiyor.
Notre Dame Üniversitesi’nden Prof. Lee Rafuse Haines, “Yıllar önce sadece ABD’nin güney eyaletlerinde görülen bu hastalık, artık altı kıtaya yayılmış durumda” diyerek tehlikenin boyutuna dikkat çekti.
Tedavisi var mı?
Alpha-gal sendromunun henüz kesin bir tedavisi yok. Ancak hastalık doğru yönetildiğinde kontrol altına alınabiliyor. Et ve süt ürünlerinden uzak durmak, olası kene ısırıklarından korunmak ve acil durumlar için EpiPen gibi alerji ilaçlarını yanında taşımak, hayati önem taşıyor.
Bazı hastalarda yıllar içinde duyarlılık azalsa da bu süreç kişiden kişiye değişiyor. Besin etiketlerini dikkatle okumak, “hayvansal içerik” ya da “jelatin” gibi maddelerden kaçınmak hastalığın yönetiminde kritik bir rol oynuyor.
Bilinmeyenler hala fazla
Alpha-gal sendromu hakkındaki bilimsel araştırmalar devam ediyor. Hangi bireylerin alerji geliştirdiği, kene salyasındaki hangi bileşenlerin etkili olduğu ve neden bazı kişilerde semptom görülmediği gibi sorular henüz net yanıt bulmuş değil. Ancak uzmanlar önümüzdeki 10 yıl içinde hem teşhis hem de tedavi yöntemlerinde büyük ilerlemeler kaydedileceğini öngörüyor.
Belirti gösteriyorsanız test yaptırın
Et ya da süt ürünlerini tükettikten birkaç saat sonra kaşıntı, mide bulantısı veya nefes darlığı gibi şikayetleriniz oluyorsa, zaman kaybetmeden bir alerji uzmanına başvurmanız ve Alpha-gal sendromu testi yaptırmanız öneriliyor.
