Sınırsız ve temiz enerjiyi güvenli biçimde üretme hedefi, dünyanın dört bir yanındaki ülkeleri yeni teknolojilere yönlendiriyor. Bu alanda en dikkat çekici adımlardan biriyse, Çin tarafından atıldı.
Ülkenin batısında yer alan Gansu eyaletinde çalışan bilim insanları, deneysel bir nükleer fisyon reaktörüne yakıt yüklemeyi başarıyla gerçekleştirdi. Bu gelişme, yalnızca bir mühendislik başarısı değil, aynı zamanda gelecekte kesintisiz olarak enerji üretimi sağlayabilecek reaktörlerin mümkün olduğunu gösteren önemli bir kanıt niteliğinde.
Fisyon reaktörlerine çalışır durumdayken yakıt ikmali yapılabilmesi, enerji üretiminin durmaksızın devam etmesi anlamına geliyor. Bu da nükleer enerji alanında bugüne dek karşılaşılan en büyük teknik sınırlamalardan birinin aşılabileceğini gösteriyor. Çinli mühendislerin bu başarıyı, ABD’nin uzun yıllar gizli tutulan ve sonradan kamuya açılan araştırmalarından ilham alarak geliştirdikleri toryum temelli bir sistemle elde ettikleri belirtiliyor.
Toryum ve erimiş tuz: Alternatif yakıtın gücü
2018 yılında inşasına başlanan bu deneysel reaktör, geleneksel uranyum yerine toryum kullanıyor ve sıvı formdaki erimiş tuzları hem yakıt hem de soğutucu olarak kullanmasıyla öne çıkıyor. Bu teknolojiye Toryum Erimiş Tuz Reaktörü (MSR) adı veriliyor. MSR sistemleri, konvansiyonel nükleer santrallere kıyasla daha düşük radyasyon riski, daha az nükleer atık ve daha güvenli işletim koşulları sunma potansiyeline sahip.
Bu deneysel reaktör, Gansu eyaletine bağlı Wuwei kentinde, Gobi Çölü’nde yer alan gizli bir bölgede konuşlandırıldı. Şu anda 2 megavat (MW) kapasiteyle çalışan reaktör, yaklaşık 2.000 hanenin elektrik ihtiyacını karşılayabilecek düzeyde enerji üretebiliyor. Her ne kadar bu miktar şimdilik sembolik düzeyde olsa da, deneylerin başarıya ulaşması halinde çok daha büyük ölçekli reaktörlerin devreye alınması planlanıyor.
Haziran 2023’te tam kapasiteyle çalışmaya başlayan bu tesis, dünyada şu anda faaliyette olan tek toryum reaktörü olma özelliğini taşıyor. Deneysel süreç başarılı şekilde ilerlerse, Çin’in önümüzdeki yıllarda çok daha büyük ve ticari ölçekte toryum reaktörleri kurma planları bulunuyor. Bu da ülkenin hem enerji güvenliğini artırma hem de karbon emisyonlarını azaltma hedefleri açısından stratejik bir adım olarak görülüyor.
Türkiye’de yarım kalan bir hikaye: Engin Arık ve toryum hayali
Toryum reaktörleriyle ilgili çabalar yalnızca Çin’e özgü değil. Türkiye de bu alanda geçmişte ciddi girişimlerde bulundu. 2000’li yılların başında Prof. Dr. Engin Arık ve ekibi, Türkiye’nin zengin toryum rezervlerini değerlendirmek amacıyla bu alanda bilimsel çalışmalar yürütüyordu. Ancak ne yazık ki, 2007 yılında yaşanan ve daha sonra sabotaj şüphesiyle gündeme gelen uçak kazasında Arık ve ekibi hayatını kaybetti. Bu trajik olay, Türkiye’nin toryum temelli enerji projelerinde büyük bir kesintiye neden oldu.
