DSÖ’nün geçtiğimiz hafta yayımladığı rapora göre, aşı ile önlenebilen bir hastalık olan kızamık, 2024 yılında dünya genelinde yeniden tehlikeli bir yükseliş trendine girdi. Özellikle ABD, Avrupa ve Orta Asya’da vakalar hızla artış gösterdi ve son yirmi yılın en yüksek seviyelerine ulaştı. UNICEF iş birliği ile hazırlanan bu rapor, kızamığın global bir sağlık tehdidi olarak yeniden gündemde olduğunu ortaya koyuyor.
Raporda yer alan verilere göre, Avrupa ve Orta Asya’yı kapsayan 53 ülkede 2024 yılında 120.000’den fazla kızamık vakası belgelendi. Bu sayı, bir önceki yılın iki katına ulaşırken, 1997’den bu yana bölgedeki en yüksek vaka toplamı olarak kayıtlara geçti. Özellikle beş yaş altındaki çocukların ciddi hastalık riski altında olması, uzmanları ve sağlık yetkililerini daha da kaygılandırıyor.
Kızamık, oldukça bulaşıcı bir viral hastalık olmasına rağmen, 1970’lerden bu yana yaygın bir şekilde kullanılan KKK (kızamık, kabakulak ve kızamıkçık) aşısı sayesinde büyük ölçüde kontrol altına alınabilmişti. ABD ve Avrupa gibi birçok bölgede başarılı aşılama programları, kızamığın neredeyse tamamen ortadan kaldırılmasını sağlamıştı. Nitekim ABD, 2000 yılında kızamığın yerel bulaşmasını resmi olarak sona erdirdiğini açıklamıştı. Avrupa’da ise vaka sayıları 2016’da sadece 4.440’a kadar düşerek tarihi bir başarıya imza atmıştı.
Ancak aşılama oranlarının yetersiz kaldığı bölgelerde kızamık hala ciddi bir tehdit olmayı sürdürüyor. Toplum bağışıklığının zayıfladığı durumlarda hastalık kolayca geri dönebiliyor. Örneğin, 2018 yılında Birleşik Krallık, kızamıksız geçtiği iki yılın ardından kontrolsüz salgınlar nedeniyle bu statüyü kaybetmişti. Neyse ki, 2021 yılı itibarıyla tekrar kızamıksız statüsüne kavuşmayı başardı.
Pandeminin gölgesinde aşı programlarına darbe
Covid-19 pandemisi de aşı programlarındaki mevcut problemleri daha karmaşık hale getirdi. Pandeminin ilk yıllarında uygulanan sosyal mesafe ve izolasyon önlemleri, kızamık gibi bulaşıcı hastalıkların vaka sayılarını önemli ölçüde azaltmıştı. Ancak bu dönemde aşılama programlarının kesintiye uğraması, uzun vadede beklenmedik sonuçlara yol açtı. Pandemi kısıtlamalarının kaldırılmasıyla birlikte toplumların sosyal hayata dönüşü, kızamık gibi hastalıklarda ani bir artışı da beraberinde getirdi.
2023 yılında Avrupa genelinde 60.000’den fazla vaka görülürken, 2024 yılı itibarıyla bu sayı ikiye katlanarak 127.352’ye çıktı. Kızamıkla bağlantılı en az 38 ölümün rapor edildiği bu dönemde, hastaların %40’ından fazlasını beş yaş altındaki çocuklar oluşturdu.
