Küresel ticaret Donald Trump’ın ABD’de göre ve gelmesinin ardından artan gümrük tarifeleri ile yön buluyor. Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD), geçen hafta açıkladığı Küresel Ticaret Güncellemesi raporunda, ticaretin güçlü kalmayı sürdürmesine rağmen 2025’e ilişkin belirsizliklerin sürdüğüne işaret ederek, korumacılık ve değişen ticaret stratejilerinin küresel ticareti sekteye uğratabileceğini bildirdi. Küresel ticarette korumacılık eğilimleri ise yeni değil. Statis ta’nın Ocak 2025’te yayımladığı verilere göre 2009’dan Ocak 2025’e kadar olan dönemde, ABD küresel ticaret serbestleş mesine zararlı olduğu düşünülen 11 binden fazla ticaret politikası önlemleri uyguladı. Aynı dönemde Çin de 8 bin 100 politika ile ikinci sırada yer aldı. Brezilya 7 bin 700 tedbir ile bu iki ülkeyi üçüncü sıradan takip etti.
Pandemide kazançlı durumdaydı
Küresel ticaretin artan zor luklara işaret ettiği son dönemde Türkiye’nin dış ticaret görünümünde toparlanma yaşanıyor. Uzun yıllar 90’lı seviyelerde seyreden Türkiye’nin dış ticaret haddi 2015, 2016 ve 2020 döneminde 100’lü seviyelere çıkarak yapılan mal ticaretinde kazançlı duruma işaret etmişti. 2021’den sonra değişen küresel ticaret görünümü ile birlikte özellikle 2022’de 70’li seviyelere kadar çekilen dış ticaret haddi son aylarda bir miktar toparlanmaya işaret ediyor. Yıldan yıla değerlendirdiğimizde Ocak 2025’te 87,9 değerini alan Türkiye’nin dış ticaret haddi Ocak 2021’den bu yana en yüksek seviyeye işaret etti. Ülkenin ihracat değeri ile ithalat değerinin kıyaslanması ile elde edilen dış ticaret haddi, o ülke nin dış ticaretinde kazançlı veya zararlı olma durumunu gösteriyor. 100’ün altında kalan değerler dış ticarette zarar eden bir durumu ortaya koyuyor.
Sektörel bazda durum değişiyor
Türkiye’nin genel dış ticaret haddi 100’ün altında kalsa da sektörel düzeyde ayrışma dikkat çekiyor. Ocak 2025 itibariyle dış ticaret haddi;
* Makineler ve taşıt araçlarında 120,7
* İçki ve tütünde 108
* İmalatta (Gıda, içecek, tütün hariç) 103,3
* Hayvansal ve bitkisel yağlar da 102,1
* Kimya ve buna bağlı sanayi de 100,6 ile kazanç seviyesinde bulunuyor.
Buna karşın;
* Çeşitli mamül eşyada 75,1 l Yakıtlarda 80
* Akaryakıt hariç yenilmeyen hammaddelerde 86,7
* Canlı hayvanlar ve gıda maddelerinde 86,9 ile genel ortalama nın da altında kalarak zarara işaret eden bir durum var.
İthalat miktarındaki artış dikkat çekti
Ocak 2025 itibarıyla son bir yıllık dönemde
* İhracat birim değer endeksi aynı kalırken,
* İthalat birim değer endeksi yüzde 1,1 azaldı.
* İhracat miktar endeksi yüzde 5,8 artarken,
* İthalat miktar endeksi yüzde 10,8 arttı.
İthalat miktar endeksinde güçlü artış görece ucuzlayan ithalatın cazip hale geldiğini gösterdi. Gıda, içecek ve tütün grubundaki ithalat miktar endeksi yüzde 21 artış kaydetti.
