NASA’nın evrenin sırlarını keşfetmeye yönelik en yeni aracı SPHEREx, altı haftalık kapsamlı kalibrasyon sürecini başarıyla tamamlayarak resmi görevine başladı. Tam adı “Evrenin Tarihi, Yeniden İyonlaşma Dönemi ve Buzlar Gezgini Spektrofotometresi” olan (Spectro-Photometer for the History of the Universe, Epoch of Reionization, and Ices Explorer – SPHEREx) bu araç, evrenin ultra detaylı gökyüzü haritasını çıkarmak amacıyla iki yıllık misyonunun ilk adımlarını atıyor.
Mart ayı başlarında yaşanan kısa bir gecikmenin ardından fırlatılan SPHEREx, her gün 3.600 kızılötesi görüntü yakalayarak insan gözünün algılayamadığı dalga boylarında, evrenin ilk dönemlerine dair kozmik nesneler ve olaylar hakkında önemli veriler topluyor. Geleneksel teleskopların belirli bir alanı incelemesinin aksine, SPHEREx tüm gökyüzünü tarıyor ve her altı ayda bir tam bir gezinti turunu tamamlayarak sürekli güncellenen bir veri seti oluşturuyor. Dünya etrafında günlük yaklaşık 14 kez yörüngede dönen bu uzay aracı, her seferinde Samanyolu’nun ötesinde yeni bölgeleri keşfine sunuyor.
İleri teknolojiyle donatılan SPHEREx, ışığı 102 farklı kızılötesi renge ayırabilen altı detektöre sahip. Bu detektörler, yerel gökyüzündeki yıldızlararası bulutları 9 milyondan fazla kez analiz ederek etkileyici bir veri havuzu oluşturuyor. Bilim insanları, SPHEREx’in sağladığı bu detaylı kızılötesi görüntülerden yararlanarak evrenin ilk anlarına dair büyük sorulara yanıt arıyor; özellikle de Büyük Patlama sonrası varsayılan muazzam genişlemenin izlerini gün yüzüne çıkarmayı hedefliyorlar.
NASA Jet Propulsion Laboratuvarı’ndaki görev proje yöneticisi Jim Fanson, “Evrenin en erken anlarında, en küçük ölçeklerde nelerin var olduğunu modern evrenin en büyük ölçeklerinden inceleyeceğiz” diyerek görevin önemini vurguluyor.
SPHEREx’in bilim dünyasına katkısı yalnızca evrenin erken dönemlerini aydınlatmakla sınırlı kalmıyor. Spektroskopi tekniğini etkin bir şekilde kullanan cihaz, uzak galaksilerden, yıldız oluşturan bulutlardan ve Samanyolu’nun tozlu bölgelerinden gelen ışığı ayrıştırarak bu nesnelerin hangi maddelerden oluştuğu ve su ile organik moleküller gibi yaşam destekleyici bileşenlerin evren genelindeki dağılımı hakkında önemli çıkarımlar yapma olanağı sağlıyor. SPHEREx’in baş araştırmacısı Jamie Bock, cihazın performansının beklentileri karşılamasının yanı sıra, planlanmış araştırmaların ötesinde beklenmedik bazı keşiflerin de mümkün olabileceğini belirtiyor.
Gökyüzünü bu kadar geniş ve çeşitli renklerde haritalayan ilk görev olma özelliğiyle dikkat çeken SPHEREx, iki yıllık görev süresi boyunca çekilecek yüz binlerce görüntü ile dört adet tüm gökyüzü haritası oluşturmayı hedefliyor. Bu kapsamlı veri seti, bilim insanlarına evrenin kökenleri ve evrim sürecini daha derinlemesine anlama fırsatı sunacak.
