Dünya Anıtlar Fonu (WMF), iki yılda bir yayımladığı tehdit altındaki 25 kültürel miras alanının listesinin yeni sürümünü yayınladı ve bu liste, tarihte ilk defa uydumuz Ay’ı da içeriyor.
Koruma örgütünün listesi olan Dünya Anıtlar Gözetim Listesi, genellikle Dünya sınırları içindeki kültürel miras alanlarıyla sınırlı. Ancak, insanlığın son zamanlarda Ay’a yapılan ve şimdilik mürettebatsız olan ziyaretlerini artırmasıyla beraber, Ay yüzeyinde bıraktığımız kültürel açıdan önemli izlerin geleceği hakkındaki endişeler de arttı. WMF Başkanı ve CEO’su Bénédicte de Montlaur yaptığı açıklamada, “Ay, insanlığın Dünya’nın ötesinde attığı ilk adımlara tanıklık eden eserleri tanıma ve koruma konusundaki acil ihtiyacı yansıtmak için ilk kez listeye dahil edildi. Bu, ortak tarihimizde belirleyici bir andır” dedi. Bu tür eserler sadece dikilmiş bayraklar, kameralar ve anıtlar gibi fiziksel nesneleri değil, aynı zamanda Ay iniş araçlarının ve astronotların ayaklarının bıraktığı ilk izleri de içeriyor.
Montlaur, yeterli koruma protokolleri olmadığı için bu kalıntıların giderek daha fazla riskle karşılaştığını belirterek, “Ay’ın dahil edilmesi, ister Dünya’da ister ötesinde olsun, kolektif anlatımızı yansıtan ve koruyan mirası korumak için proaktif ve işbirlikçi stratejilere olan evrensel ihtiyacı vurguluyor” dedi.
Sadece Ay değil: Listede Gazze ve Antakya da var!
Güncellenen listedeki en dikkat çekici yer Ay olsa da, Dünya’daki 24 yer de kendi gezegenimizde kültürel mirasın ne kadar büyük bir risk altında olduğunu gösteriyor. Beş kıtaya yayılmış olan bu alanlar, silahlı çatışmalar, doğal afetler, iklim değişikliği ve turizm olmak üzere üç ana risk eğilimini temsil ediyor.
Çatışmadan dolayı risk altında olarak listeye alınan yerler arasında, insanlık tarihinin genişliğini temsil eden özellikle yüksek yoğunlukta miras alanlarına ev sahipliği yapan Gazze’nin tarihi kentsel dokusu yer alıyor. UNESCO, 7 Ekim 2023 ile 29 Kasım 2024 arasında bu tür 75 yerin hasar gördüğünü doğruladı.
Antakya antik kenti de artık listede yer alıyor. Ülkemizde Şubat 2023’te yaşanan depremler, sebep oldukları muazzam hayat kaybının yanı sıra, şehrin önemli tarihi mekanlarından bazılarını da yıktı.
Sahra Altı Afrika’da ise iklim değişikliği, listeyi oluşturan panel tarafından özellikle kritik bir sorun olarak tanımlandı ve fırtına dalgaları ve kıyı erozyonu nedeniyle kültürel mirası risk altında olan Swahili kıyıları da listeye eklendi.
Listede yer alan Çin’deki Maijishan ve Yungang Budist mağaraları ise yoğun turizm sebebiyle tehlike altında görülüyor. Arnavutluk’un Drino Vadisi manastırları gibi yerler için de turizm öne çıkan sorunlardan biri olarak dikkat çekiyor.
Bu yerlerin izleme listesine alınmasının, kamuoyunun farkındalığını artıracağı ve risk altındaki alanlara ve geçmişin korunmasına yönelik fon sağlayacağı, aynı zamanda çevredeki topluluklar üzerinde de olumlu bir etki yaratacağı umuluyor.
