Dünyanın en soğuk ve uzak bölgelerinde bu yollar hayatın önemli bir parçası.
Kış aylarında çevre sakinleri için gerekli olan bu yollar nasıl oluşturuluyor ve sağlam kalıyor?
Buz yolları tam olarak nedir ve nerelerde kullanılıyor?
Donmuş göl ve nehir yüzeylerine inşa edilen geçici yollar, buz yolları olarak adlandırılıyor. Bu yollar genellikle kara yolu ulaşımının zor olduğu, asfaltlanmamış ve yol sisteminden kopuk olan yerlerde kullanılıyor.
Buz yollarının ilk kayıtlı kullanımının tarihi ise 1742’ye dayanıyor. Kış aylarında mal taşımak için Rusya, bu yolları kullandı ve kızakların seyahat edebilmesi için pürüzsüz yollar oluşturdu.
Alaska’nın sadece hava yolu veya deniz yolu ulaşımı olan bazı bölgelerinde de buz yolları tercih ediliyor çünkü sadece bu yollar ile ihtiyaçların karşılanması epey masraflı.
İhtiyaç demişken de neden gerekli görüldüğünden bahsedelim. Kuzey Kutbu’na yakın yerlerde yerel halk, ticari ve lojistik sektörlerde bu yolları sıkça kullanıyor.
Nasıl yapılıyor bu yollar?
Başta korkulu bir yolculuk gibi görünse de buz yollarının arkasında epey detay var. Doğal süreçle işler başlıyor. Göller veya nehirler düşük sıcaklıkta donuyor ve ardından bir dizi önlemler alınıyor.
Buzun kalınlığına göre yolun taşıyabileceği araç ağırlığı da hesaplanıyor. Binek ve hafif yüklü araçlar için güvenli bir buz yolunun ortalama 20 cm kalınlıkta olması gerekiyor. Buz vidaları veya yer altı radarlarıyla ölçülen buz kalınlığı, daha ağır yük taşıyan araçlar için bazı yerlerde 1 metreye kadar çıkarılabiliyor.
Buz kalınlığının yanı sıra yol hakkı da belirleniyor. Trafiği karşılaması için gerekli yol genişliği 30 ila 60 m arasında değişebiliyor. Kar yığınları her tarafta da yer bırakacak kadar geniş oluyor ve karla seyahat şeridi arasında da ekstra bir alan bırakılıyor.
Bunların ardından düzleştirme ve işaretleme işlemi başlıyor. Donmuş yüzeylerin genellikle pürüzlü olmasından dolayı yolun düzleştirilmesi için karlar temizleniyor ve araçların yön bulması için işaretler yerleştiriliyor.
Güvenli yolculuk için yolun dayanıklılığı sürekli kontrol ediliyor. Özellikle sıcaklık artışları başladığında çatlaklar dikkatlice izleniyor.
Buz yollarını kullanmanın avantajları ve dezavantajları neler?
Kullanımının yaygın olmasının önemli sebeplerinin başında maliyet geliyor. Ulaşılması zor bölgelerde buz yolları, lojistik maliyetlerini büyük ölçüde düşürüyor. Özellikle madencilik ve ağır yük taşımacılığında önemli bir faktör hâline geliyor.
Geçici yollar olduğu için çevresel etkileri, inşaatla oluşturulan kalıcı yollar kadar büyük değil. Bunun yanı sıra tabii ki buz yolları, zorlu kış koşullarında kara ulaşımı için kestirme yol işlevi görüyor.
Riskleri ve tehlikeleri de yok değil. Özellikle yük taşıyan ağır araçlar, ince ya da zayıf noktalarda buzun kırılmasına neden olabiliyor. Ayrıca ani hava değişiklikleri, buzun erimesine ya da incelmesine yol açabiliyor. Böyle durumlarda sezon ortası olsa bile yollar kapatılıyor.
Bu yolu tercih eden araçlar genellikle standart kış lastiği kullanıyor çünkü zincir veya diğer ekipmanlar yola zarar verebiliyor. Bunun yanı sıra kaygan yüzeyler ve düşük sürtünme de araçların kontrolünü zorlaştırabiliyor. Tehlikeli kazalara yol açmamak için de hız yapılmaması gerekiyor.
Bu yüzden de işaretler genellikle maksimum hızı 25 km/s ile sınırlandırırken 12.500 kg’dan ağır araçlar için diğer araçlarla arasındaki mesafeyi 500 metre olarak belirliyor. Bunlar hem kazaların önüne geçmek için hem de buz örtüsünün ağırlık dengesini bozmamak için konuluyor.
Dünyanın neresinde var bu yollar?
- Kanada’daki Tibbitt to Contwoyto Yolu, 600 km uzunluğuyla dünyanın en uzun buz yolu olarak biliniyor. Yolun asıl amacı madencilik şirketlerine kargo taşımacılığını sağlamak. Buz kalınlığı genellikle 1 metreden fazla oluyor ve tonlarca ağırlığa dayanabiliyor.
- Rusya’nın ünlü Baykal Gölü Buz Yolu ise 1 metreye varan buz kalınlığı ile öne çıkıyor ve yol, 15 tonluk kamyonu bile taşıyabiliyor. 50 km uzunluğundaki buz yolu, dünyanın en derin gölü üzerinde yer alıyor.
- Estonya’daki Triigi ve Tärkma arasında yer alan buz yolu ise 16,7 kilometre. Toplam ağırlığı 2,5 ton araçlara kadar tüm araçlar bu yolu kullanabiliyor.
- ABD’deki Superior Gölü boyunca uzanan buz yolu, yaklaşık 3 kilometre. Yazın feribotlar, kışın arabalar bu yolu kullanarak seyahat edebiliyor.
Bunlar tabii ki dünya çapında öne çıkan güzergâhlar. Kanada, Rusya’da daha birçok buz yolu olduğu gibi İsveç’te de yolunuza buzlar çıkabilir.
O zaman ne diyelim, sürücülüğüne güvenenler için macera dolu bir yolculuk. Siz olsanız buralarda yolculuk yapar mıydınız?
