Ekonomideki sıkıntılar gıda enflasyonunu körüklerken, bayram öncesi artan talep çikolata ve şeker fiyatlarını da yukarı çekti. Tüketici Birliği Federasyonu’nun verilerine göre, 2024’ün zam şampiyonu fiyatları bir yılda yüzde 206’dan fazla yükselen çikolata oldu. Bu artışın sebebi olarak da ham madde maliyetlerindeki rekor yükseliş gösteriliyor.
Çikolatanın ham maddesi kakao, küresel ısınmanın neden olduğu aşırı sıcaklıklar ve yoğun yağıştan kötü etkilendi. İklim etkisi kakao üretiminin yaklaşık yüzde 80’inin yapıldığı Batı Afrika’da ciddi hasat düşüşlerine yol açarken, ham maddede tedarikindeki sıkıntılar çikolata fiyatlarının rekor seviyelere ulaşmasına neden oldu.
BBC Türkçe’nin haberine göre; iklim etkisinin azaldığı, ham madde üretiminin daha verimli geçtiği dönemlerde bile, küresel piyasada ham madde fiyatları düşerken Türkiye’de fiyatlar yüksek kaldı.
Türkiye’de fiyatlar neden düşmüyor?
TÜİK verilerine göre, Şubat 2025’te çikolata ve şekerleme fiyatları yıllık yüzde 73 oranında arttı. Gıda enflasyonunun yüksek seyretmesi de bu artışta etkili oldu.
Ocak 2025 itibarıyla, TÜİK’e göre yıllık gıda enflasyonu yüzde 41,8, ENAG’a göre ise yüzde 61,2 seviyelerinde gerçekleşmişti. Bayram öncesi artan talep de fiyatları yukarı çekmeye devam etti.
Gerçek çikolatanın pazarı daralıyor
Kakao fiyatlarındaki artış ve azalan alım gücü, üreticileri pazarı büyütmek için yeni formüller geliştirmeye zorladı. Ancak aroma vericiler ve tatlandırıcılar sayesinde, tüketicilerin gerçek çikolatayı taklit ürünlerden ayırt etmesi giderek zorlaşıyor. Üreticiler artan maliyetleri tüketicilere yansıtıyor ve çikolata sektöründe “shrinkflation” (ürün miktarını azaltıp fiyatı aynı tutma) yaygınlaşıyor.
Piyasada, “gerçek çikolata” ve “kokolin” denilen alternatif ürünler giderek artarken gerçek çikolata; kakao yağı, süt ve şekerden, kokolinler ise daha ucuz olan bitkisel yağlar, süt tozu veya peyniraltı suyu kullanılarak üretiliyor.
Kokolinlerin erime sıcaklığı daha yüksek, lojistik maliyetleri düşük ve raf ömürleri daha uzun.
Yine düşük gelir grupları için üretilen çikolatalar badem ve fındık yerine yer fıstığı veya pirinç patlağı içeriyor.
Çikolata için dev orman arazileri yok edildi
Çikolata üretimi yalnızca fiyatlar üzerinden değil, çevresel etkileriyle de tartışılıyor. Fildişi Sahili ve Gana gibi ülkelerde kakao tarlaları oluşturmak için ormanlık alanlar tahrip ediliyor. Dünya Bankası’na göre, Fildişi Sahili son 50 yılda ormanlarının yüzde 80’ini kaybetti.
Benzer şekilde, palm yağı üretimi Endonezya’da biyolojik çeşitlilik açısından zengin ormanların yok edilmesine sebep oluyor. Çikolatanın çevresel etkileri, günümüzde eskiye kıyasla çok daha fazla gündeme geliyor.
Belki de bayram çikolatalarının değişen tadında, sadece içerik farkları değil, tüm bu küresel gelişmelerin de payı var.
