Microsoft ve Carnegie Mellon Üniversitesi‘nden araştırmacılar, işyerinde üretken yapay zekanın çalışanların eleştirel düşünme becerileri üzerindeki etkilerini inceleyen dikkat çekici bir çalışma yayımladı.
Çalışma, yapay zekaya fazla güvenmenin, çalışanların analiz, değerlendirme ve problem çözme gibi üst düzey bilişsel becerilerini olumsuz etkilediğini gösteriyor.
Eleştirel düşünme becerileri zayıflıyor mu?
Araştırmaya göre, çalışanlar üretken yapay zekaya güvenmeye başladıkça, bilgi oluşturma, analiz etme ve değerlendirme gibi becerileri daha az kullanıyor.
Çoğu çalışan, yapay zekanın sunduğu yanıtların doğruluğunu yalnızca yüzeysel olarak kontrol etmekle yetinirken, yanıtların yetersiz olduğu durumlarda bile müdahale etmekte gecikiyor.
Bu durum, çalışanların eleştirel düşünme fırsatlarını kaçırmalarına ve yapay zeka başarısız olduğunda bağımsız problem çözme yetilerinin zayıflamasına neden oluyor.
Araştırmanın detayları
Araştırma, işyerinde haftada en az bir kez üretken yapay zeka kullanan 319 çalışanla gerçekleştirildi. Katılımcılardan, yapay zekayı hangi alanlarda kullandıklarına dair örnekler vermeleri istendi. Bu alanlar üç ana kategoriye ayrıldı:
* Yaratma: Örneğin, bir iş arkadaşına standart bir e-posta yazma.
* Bilgi: Bir konuyu araştırma veya uzun bir metni özetleme.
* Tavsiye: Rehberlik isteme veya verilerden grafik oluşturma.
Katılımcılara, bu görevleri yerine getirirken eleştirel düşünme becerilerini ne kadar kullandıkları ve yapay zekanın bu becerilere etkisi soruldu. Ayrıca, üretken yapay zekaya ve kendi değerlendirme yeteneklerine olan güven düzeyleri de ölçüldü.
Farklı yaklaşımlar: Dikkatli ve bilinçsiz kullanım
Araştırma, katılımcıların farklı yaklaşımlar benimsediğini ortaya koydu. Katılımcıların yüzde 36’sı, yapay zekanın sunduğu bilgileri kontrol ederek eleştirel düşünme becerilerini kullandıklarını belirtti.
Bir katılımcı, ChatGPT ile hazırladığı performans değerlendirmesini iki kez kontrol ettiğini, yanlış bilgi vermekten çekindiğini ifade etti. Başka bir çalışan ise, yapay zeka tarafından oluşturulan e-postaları kültürel hassasiyetlere uygun hale getirmek zorunda kaldığını belirtti.
Bununla birlikte, bazı katılımcılar yapay zeka yanıtlarını YouTube ve Wikipedia gibi kaynaklarla doğrulama yoluna gitti. Ancak araştırmacılar, bu durumun yapay zekanın verimliliğini sorgulattığını vurguluyor: Yanıtlar manuel olarak doğrulanmak zorundaysa, yapay zeka gerçekten işleri kolaylaştırıyor mu?
Yapay zekanın sınırlarını anlamamak riskleri artırıyor
Araştırmada dikkat çeken bir diğer bulgu, katılımcıların büyük bir kısmının yapay zekanın sınırlarını tam olarak kavrayamaması oldu.
Çalışmada, “Üretken yapay zeka yanıtlarının potansiyel zararları eleştirel düşünmeyi teşvik edebilir, ancak yalnızca kullanıcı bu zararların farkındaysa” ifadesine yer verildi.
Yapay zekaya aşırı güvenen katılımcıların, kendi yeteneklerine güvenenlere göre daha az eleştirel düşünme çabası gösterdiği belirtildi.
